ابر داده ها
به نام خدا
مقدمه:
دنیای فناوری اطلاعات غرق گفتگو درباره ابرداده است. امروزه به نظر می رسد هرکسی در حال ایجاد یک قالب ابرداده ای است. یک ابرنشانه در زبان نشانه گذاری فرامتن برای حمل ابرداده در منابع اینترنتی وجود دارد؛ به طوریکه متخصصان ابرداده را برای توصیف ژنوم ها توسعه داده اند؛ و ناشران دارای یک قالب ابرداده ای برای تسهیل انتقال داده های تبلیغاتی و قیمت به خرده فروشان هستند. چه چیزی در دنیای فناوری در حال رخ دادن است که موجب شده هر فردی تصور کند برای مدیریت و کنترل اطلاعات در اینترنت ابرداده پاسخ است؟ اگر ابرداده پاسخ است، در این صورت پرسش چیست و در کتابخانه ها و فهرستهای کتابخانه چه معنایی دارد ؟
تاریخچه :
کلید واژه ابرداده پیش از ابداع شبکه جهانی اینترنت و وب به کار رفته است . این اصطلاح اولین بار توسط شرکت تجاری آمریکایی برای ایجاد و توسعه محصولاتی مبتنی بر ابر الگوها و توصیف مجموعه داده ها توسط جک مایرز و کول جیان در سال 1969 به کار رفت . کاربرد مکرر این اصطلاح به طور عمده به دهه 1990 و شکل گیری وب در سال 1993 باز میگردد.
ابرداده چیست ؟
واژه ابرداده یا metadata از ریشه لاتین meta به معنی ماهیت و data به معنی اطلاعات گرفته شده است.
تعریف ساده ابرداده :
ابرداده اطلاعاتی درباره منابع اطلاعاتی“ یا ” داده هایی درباره داده ها“ یعنی ابرداده ، داده هایی است که اشیای داده ای دیگر را شرح می دهد.
اهمیت و ضرورت ابرداده ها :
ابرداده روشی نظام مند است که منابع اطلاعاتی را برای کاربران دسترس پذیر و قابل فهم می سازد . با پیدایش شبکه جهانی وب ، منابع در این محیط ویژگی هایی یافتند که آنها را از منابع اطلاعاتی سنتی متمایز و متفاوت میکند.
اهمیت ابرداده ها از دو پیشرفت فن اورانه مرتبط با یکدیگر ناشی شده است.
1) گسترش تولید و گردآوری منابع دیجیتالی که این منابع به ابزاری برای سازماندهی نیاز دارند.
2) اینکه با رشد و گسترش اینترنت این شبکه از رسانه ای ارتباطی به رسانه ای برای یافتن منابع اطلاعاتی تبدیل شده است و در نتیجه نیاز به روش هایی برای تسهیل این عملکرد شدت یافته است .
موارد دیگر ضرورت ابرداده :
ü انجام بازیابی را بهبود می بخشد.
ü راهی را برای مدیریت اشیاء رقمی الکترونیکی ارائه میکند
ü میتواند به تصمیم گیری درباره اعتبار داده کمک کند.
ü کلیدی برای میانکنش پذیری است .
ü آینده را شکل می دهد .
اهداف ابرداده :
1) توصیف منبع
2) اکتشاف منبع
3) اداره و مدیریت منابع
4) ثبت حقوق مالکیت فکری
5) مستند سازی محیط های نرم افزاری و سخت افزاری
6) مدیریت ارائه منابع رقمی
7) ارائه اطلاعات بر مبنای حیطه و اعتبار
چگونگی ایجاد ابرداده :
1. کدگذاری همزمان عناصر ابرداده ای در منابع از طریق استانداردهایی چون زبان نشانه گذاری فرامتن ، زبان نشانه گذاری گسترش پذیر و زبان نشانه گذاری استاندارد عمومی توسط پدیدآورندگان وب در میان ایجاد صفحات وب
2. کد گذاری غیر همزمان بعد از ایجاد صفحات وب
انواع ابرداده :
1. ابرداده توصیفی 2. ابرداده ساختاری 3. ابرداده اجرایی .
انواع طرح های ابرداده ای :
تاکنون برای ابرداده قالب ها و استانداردهای گوناگونی به وجود آمده که از مهمترین آنها می توان به قالب ابرداده ای دوبلین کور ، قالب مارک ، قالب یو.اس.مارک، قالب ابرداده ای طرح کدگذاری متن و قالب ابرداده ای خدمات مکان یاب دولتی اشاره کرد
طرح ابرداده ای دوبلین کور :
طرح ابرداده ای دوبلین کور نوعی استاندارد است که مجموعه ای از عناصر ابرداده را برای سهولت دسترسی به منابع الکترونیکی عرضه می کند.
عملکرد این استاندارد از حوزه کتابشناختی شروع شد اما به یک استاندار واقعی برای ابرداده در محیط های وب تبدیل شده است .
پانزده عنصر ابرداده ای دوبلین کور به زبانهای بسیاری از جمله زبان فارسی ترجمه شده است . برخی از این عناصر عبارتند از :
1) عنوان : نامی که به منبع داده می شود .
2) پدید آور : موجودیتی که مسئول به وجود آوردن محتوای منبع است.
3) موضوع : موضوع محتوای منبع
4) توصیف : گزارشی از محتوای منبع
5) ناشر : موجودیتی که مسئول دسترس پذیری منبع است
6) همکار : موجودیتی که در تهیه محتوای منبع همکاری و مشارکت می کند.
نتیجه گیری:
ظهور محیط های الکترونیکی جدید و منابع
الکترونیکی مختلف، ضرورت الگوها، روشها و استانداردها و ابزارهای جدید برای ذخیره،
سازماندهی و بازیابی دقیق آنها را اثبات کرده است. ابرداده درواقع برای پاسخ به چنین
نیازی پا به منصه ظهور گذارده است. کتابداران و اطلاع رسانان که سالهاست به عنوان سازماندهندگان
منابع اطلاعاتی چاپی ایفای نقش کرده اند لازم است با ابزارهای جدید سازماندهی منابع
اطلاعاتی الکترونیکی آشنا شوند. قالبهای ابرداده ای دابلین کور، متس و مودس که در این
مقاله معرفی شدند، پرکاربردترین قالبهای ابرداده ای در ایجاد کتابخانه های دیجیتالی
است. شناخت و استفاده موثر از این قالبها از گامهای اساسی در سازماندهی مطلوب اطلاعات
الکترونیکی به ویژه منابع اینترنتی است.
منبع :
